بررسی چالش‌های درونی مبنای «رنج‌گریزی» انسان معنوی در نظریه «عقلانیت و معنویت»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران.

چکیده

نظریه عقلانیت و معنویت در پی کم‌کردن رنج انسان است. ملکیان در این نظریه توجه خاصی به ویژگی‌‌های انسان معنوی دارد و درنتیجه التفات نظریه به مقوله مدرن‌شدن، ویژگی‌‌های خاصی را برای انسان معنوی بیان نموده است. وی در جریان معنویت‌گرایی خود، کاملاً به مسئله دردزدایی و رنج‌زدایی وفادار است. تحقیق پیش رو برآن است که با بازخوانی انتقادی، به بررسی تناقضات درونی و ساختاری مبنای رنج‌گریزی و عاطفه‌گرایی انسان معنوی به‌عنوان یکی از مبانی انسان‌شناختی نظریه «عقلانیت و معنویت» بپردازد. در این مقاله، با روش کیفی تحلیل محتوا به توصیف موضوع مورد بحث و ابعاد و لوازم آن در نگاه ملکیان پرداخته شده و سپس با نگاهی انتقادی به چالش درونی مبنای رنج‌گریزی توجه می‌گردد. مهمترین نقدها و چالش‌های درونی عاطفه‌گرایی و رنج‌گریزی که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفت، عبارتند از: 1. ابهام در ماهیت رنج؛ 2. ابهام و ناتوانی نظریه عقلانیت و معنویت در رنج‌زدایی؛ 3. نداشتن برنامه عملی و ضمانت نجات از رنج؛ 4. عدم کاربرد نظریه معنویت‌گرایی روشن‌فکری برای جامعه؛ 5. اضافه‌کردن رنج معنویِ خودفریب؛ 6. تناقض فردگرایی و معنویت عاطفه‌گرا؛ 7. فروکاهش اخلاق و معنویت به روان‌شناسی؛ 8. کوتاه و محدوددیدن هدف زندگی و معنویت؛ 9. تناقض در مبانی اخلاق و 10. ناسازگاری مبنای معرفت‌شناختی با هدف انسان‌شناختی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Examination of the Internal Challenges of the Basis of "Suffering Avoidance" of Spiritual Man in the Theory of Rationality and Spirituality

نویسنده [English]

  • Mohammad Javad Farajnejad
PhD student of Islamic Studies, University of Islamic Studies, Qom, Iran.
چکیده [English]

The theory of rationality and spirituality seeks to reduce human suffering. In this theory, Malekian pays special attention to the characteristics of the spiritual man, and as a result of the theory's attention to the category of modernization, he has expressed special characteristics for the spiritual man. In the course of his spiritualism, he is completely loyal to the problem of relieving pain and suffering. The present study aims to examine the internal and structural contradictions of the spiritual man's suffering avoidance and emotionalism, as one of the anthropological foundations of the "rationality and spirituality" theory, through a critical examination. In this article, with the qualitative method of content analysis, the topic is discussed and its dimensions and tools are described based on Malekian’s viewpoint, and then the internal challenge of the basis of suffering avoidance is considered with a critical view. The most important internal criticisms and challenges of emotionalism and suffering avoidance that were examined in this research are: 1. Ambiguity in the nature of suffering; 2. The ambiguity and inability of the theory of rationality and spirituality in relieving suffering; 3. Not having a practical plan and a guarantee to get rid of suffering; 4. The lack of application of the theory of intellectual spirituality for the society; 5. Adding self-deceiving spiritual suffering; 6. Contradiction of individualism and emotionalist spirituality; 7. Reducing morality and spirituality to psychology; 8. Considering the purpose of life and spirituality as short and limited 9. Contradiction in the principles of ethics. 10. The disagreement between the epistemological basis with the anthropological goal.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rationality
  • spirituality
  • spiritualism
  • suffering avoidance
  • emotionalism
  • spiritual man