ساختارهای واسط و مقاومت در برابر بحران ‏معنای زندگی جوامع مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استادیار، گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.22081/jsr.2025.70454.1112

چکیده

همواره مدرنیت با تمجیدها و سوگواری‌هایی همراه بوده است. مدرنیت مانند هر پدیدۀ اجتماعی دیگر وجه دوگانه‌ای دارد: آن‌هایی که زندگی انسان را بهبود بخشیده‌اند و آن‌هایی که زندگی انسان را دچار دشواری کرده‌اند. از سویه‌های تاریک جوامع مدرن می‌توان بحران معنا و در رأس آن بحران معنای زندگی را دانست. در دورۀ مدرن، کلیت جهت‌گیری زندگی انسان دچار بحران شده است، و این در میان گستره‌ای از نظریه‌پردازان از امیل دورکیم تا مانوئل کاستلز مورد توافق است. در مقالۀ پیش رو، فرضیۀ جامعه‌شناسانۀ پیتر برگر برای مقابله با بحران معنای زندگی مورد بررسی قرار گرفته است و همچنین تحول دیدگاه او مورد توجه واقع شده است. در تحقیق پیش رو از نوعی تفسیرگرایی پیروی شد که از روش جان پلامناتز الهام می‌گیرد. بر مبنای این روش به کاوش در تلقی برگر از «ساختارهای واسط» به مثابه مجموعه نهادهای واسط، به عنوان راه‌حلی برای بحران معنای زندگی پرداخته‌ایم و دریافته‌ایم که دیدگاه او متحمل تغییراتی شده است؛ مع‌الوصف، استدلال کرده‌ایم که دیدگاه او یک راهکار حداقلی بوده و از جهتی تعمیم‌پذیر و از جهت دیگر تابعی از مرز و بوم‌های مختلف است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mediating Structures and Resistance to the Crisis of Life ‎Meaning in Modern Societies

نویسندگان [English]

  • Mohammad Esmailzadeh 1
  • Hamed HajiHeidari 2
1 .PhD student, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, ‎Tehran, ‎Iran.‎
2 Assistant Professor, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of ‎Tehran, Tehran, Iran. ‎
چکیده [English]

Modernity has always been accompanied by both praise and lamentation. Like any other social phenomenon, modernity has a dual nature: one aspect has improved human life, while the other has made it more difficult. Among the darker aspects of modern societies is the crisis of meaning, especially the crisis of the meaning of life. In the modern era, the overall direction of human life has been in crisis, a view shared by theorists ranging from Émile Durkheim to Manuel Castells. This paper examines Peter Berger's sociological hypothesis for confronting the crisis of the meaning of life, focusing on the transformation of his perspective. The study follows a form of interpretivism inspired by John Plamenatz's method. Based on this approach, the paper explores Berger’s notion of "mediating structures"—a set of mediating institutions—as a solution to the crisis of meaning in life. It has been found that his view has undergone changes over time; nevertheless, the study argues that his perspective provides a minimal solution that is, on the one hand, applicable in general, and on the other, dependent on different cultural contexts and borders.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Modern societies
  • meaning of life
  • crisis of meaning
  • mediating ‎structures
  • Peter Berger
  • interpretation
  • John Plamenatz.‎
* قرآن‌کریم
** نهج‌البلاغه
*** صحیفه‌سجادیه
ابن بابویه، محمد. (1406ق). ثواب الأعمال و عقاب الأعمال (چاپ دوم). قم: انتشارات دارالشریف الرضی‌للنشر.
ابن فارس، أحمد. (1404ق). معجم مقاییس اللغة (چاپ اول). قم: انتشارات مکتب ‌الاعلام ‌الاسلامی.
ابن منظور، محمد. (1414ق). لسان العرب (چاپ سوم). بیروت: انتشارات دارالفکر للطباعه.
امینی نژاد، علی. (1394). آشنایی با مجموعه عرفان اسلامی (چاپ چهارم). قم: انتشارات موسسه امام خمینی&.
بهارى‌همدانى، محمد. (1361). تذکرة المتقین (چاپ دوم). تهران: انتشارات نورفاطمه‌÷.
تلمسانى، سلیمان. (1413ق). منازل السائرین إلى الحق المبین (شرح تلمسانى) (چاپ اول). قم: انتشارات بیدار.
تمیمى آمدى، عبد الواحد. (1366). تصنیف غرر الحکم و درر الکلم (چاپ اول). قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
حسینى طهرانى، محمدحسین. (1426ق). رساله لب اللباب در سیر و سلوک أولى الألباب (چاپ سیزدهم). مشهد: انتشارات علامه طباطبایى&.
حقانی، ابوالحسن. (1395). روان‌شناسی کاربردی1 (چاپ اول). قم: انتشارات موسسه امام خمینی&.
خمینی، روح الله. (1382). قرآن کتاب هدایت ازدیدگاه امام‌خمینی‌&. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی&.
خمینى، روح‏الله. (1387). تهذیب نفس‌ و سیروسلوک از دیدگاه امام‌خمینى& (چاپ اول). تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینى&.
خمینى، روح‏الله. (1378). آداب الصلاة (چاپ هفتم). تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام ‌خمینى&.
خمینى، روح‏الله. (1382). شرح حدیث «جنودعقل وجهل» (چاپ هفتم). قم: موسسه تنظیم و نشر آثار امام‌خمینى&.
راغب‌اصفهانى، حسین. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن (چاپ اول). بیروت: انتشارات دارالقلم.
رحیمیان، سعید. (1378). تجلى و ظهور در عرفان ‌نظرى (چاپ اول). قم: انتشارات بوستان کتاب.
شعیری، محمد. (1388ق). کاشف‌الأستار (ترجمه جامع الأخبار) (چاپ اول). تهران: انتشارات کتاب‌فروشی اسلامیه.
شیخ بهایى، محمد. (بی‌تا). مفتاح الفلاح فی‌عمل‌الیوم واللیلة من‌الواجبات والمستحبات (چاپ اول). تهران: نشر دارالکتب الاسلامی.
صدرالدین شیرازى، محمد. (1361). تفسیرالقرآن الکریم (چاپ دوم). قم: نشر بیدار.
طباطبایى، محمدحسین. (1374). ترجمه تفسیرالمیزان (چاپ پنجم). قم: نشر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طباطبایى، سیدمحمدحسین. (1390). المیزان فی تفسیرالقرآن (چاپ دوم). بیروت: نشر مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طبرسی، احمد. (1403ق). الإحتجاج على‌أهل اللجاج. مشهد: نشر مرتضی.
عالم‌زاده نوری، محمد؛ بوسلیکی، حسن و مرادی، حسین. (1393). نقش مربی در تربیت‌اخلاقی-معنوی (چاپ دوم). قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
عبدالرزاق‌کاشى، عبدالرزاق. (1427ق). منازل السائرین (شرح قاسانى) (چاپ سوم). قم: نشر بیدار.
فراهیدى، خلیل. (1409ق). کتاب العین (چاپ دوم). قم: نشر هجرت.
فیض‌کاشانى، محمد. (1372). راه روشن (چاپ اول). مشهد: نشر آستان قدس ‌رضوى.
قطب الدین‌راوندى، سعید. (1407ق). الدعوات (چاپ اول). قم: نشر مدرسه ‌امام ‌مهدی#.
کلینى، محمد. (1407ق). الکافی (چاپ چهارم). تهران: نشر دار الکتب ‌الاسلامیه.
مصباح‌یزدی، محمدتقی. (1392). انسان‌شناسی در قرآن (چاپ سوم). قم: انتشارات ‌موسسه امام ‌خمینی&.
مصباح‌یزدی، محمدتقی. (1390). انسان‌سازی در قرآن (چاپ سوم). قم: انتشارات موسسه امام ‌خمینی&.
مصباح‌یزدی، محمدتقی. (1391). اخلاق در قرآن (چاپ پنجم). قم: انتشارات موسسه امام ‌خمینی&.
مطهری، مرتضی. (1369). فطرت (چاپ دوم). تهران: انتشارات صدرا.
مکارم‌شیرازى، ناصر. (1371). تفسیر نمونه (چاپ دهم). تهران: نشردارالکتب‌الإسلامیة.
ملکى‌تبریزى، جواد. (1385). رساله لقاءالله (چاپ هفتم). قم: نشرآل على×.
موسوی‌اصل، سیدمهدی‌؛ آذربایجانی، مسعود و همکاران. (1399). روان‌شناسی اخلاق (چاپ سوم). قم: انتشارات ‌پژوهشگاه‌ حوزه و دانشگاه.
نراقى، احمد. (1378). معراج السعادة (چاپ ششم). قم: نشر هجرت.
نصیرالدین‌طوسی، محمد. (1413ق). اخلاق ناصری (چاپ اول). تهران: انتشارات علمیه‌اسلامیه.
نصیرالدین‌طوسى، محمد. (1373). اوصاف الاشراف (چاپ سوم). تهران: نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
نورى، حسین. (1408). مستدرک الوسائل و مستنبط‌ المسائل (چاپ اول). قم: نشر موسسه‌آل‌البیت^.